Önemli Kardiyak (EKG) Parametreler nelerdir ?
Kardiyovasküler sistemin sağlıklı işleyişi, vücudun tüm fonksiyonlarını sürdürebilmesi için kritik öneme sahiptir. Kalp, kanı vücuda pompalayarak oksijen ve besin maddelerinin tüm organlara ulaşmasını sağlar. Kalp fonksiyonları, kardiyak parametreler aracılığıyla izlenebilir ve bu parametreler, kalbin işleyişindeki herhangi bir bozukluğu tespit etmek için kullanılır. Kardiyak parametrelerin izlenmesi, kardiyovasküler hastalıkların teşhisi ve tedavisi açısından önemli bir rol oynamaktadır.
Bu parametreler, kalp atış hızı, kan basıncı, kalp debisi, kalp ritmi ve elektrokardiyogram (EKG) gibi değerlerdir. Her biri, kalbin performansını ve vücudun kan dolaşım sisteminin sağlığını yansıtan farklı veriler sunar. Bu makalede, önemli kardiyak parametreler ayrıntılı olarak ele alınacak, her bir parametrenin ne anlama geldiği ve nasıl ölçüldüğü açıklanacaktır.
Kalp Atış Hızı (Heart Rate, HR)
Kalp atış hızı, dakikada kalbin kaç kez attığını belirten bir parametredir. Normalde, bir yetişkinin kalp atış hızı dinlenme durumunda dakikada 60-100 atım arasında olmalıdır. Kalp atış hızının artması (taşikardi) veya azalması (bradikardi) kalp veya sinir sistemi ile ilgili sorunların belirtisi olabilir.
Kalp atış hızı, genellikle EKG, stetoskop veya dijital nabız ölçer gibi cihazlarla ölçülür. Fiziksel aktivite, stres, ilaç kullanımı ve bazı sağlık durumları kalp atış hızını etkileyebilir.
Kan Basıncı (Blood Pressure, BP)
Kan basıncı, kanın damar duvarlarına uyguladığı kuvveti ölçen bir parametredir. İki ana bileşenden oluşur:
- Sistolik Basınç: Kalp kasıldığında, kanın arterlerdeki damarlara uyguladığı baskıdır. Normalde 120 mmHg civarındadır.
- Diyastolik Basınç: Kalp gevşediğinde, damarların üzerindeki basınçtır. Normalde 80 mmHg civarındadır.
Kan basıncı, hipertansiyon (yüksek kan basıncı) veya hipotansiyon (düşük kan basıncı) gibi durumların tanısında kritik öneme sahiptir. Yüksek kan basıncı, kalp hastalıkları, felç ve böbrek hastalıkları gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Kalp Debisi (Cardiac Output, CO)
Kalp debisi, kalbin dakikada pompaladığı kan miktarını ölçen bir parametredir. Bu değer, kalp atış hızı ve her bir kalp atışında pompalanan kan hacminin (strok volümü) çarpımı olarak hesaplanır.
Cardiac Output = CO = SV x HR (HR = Heart Rate , SV = Stroke Volume)
Normal bir kalp debisi, bir yetişkin için dakikada yaklaşık 4-8 litre arasında değişir. Kalp debisi, vücudun organlarına oksijen taşıma kapasitesini gösterdiği için, kalp hastalıkları veya şok durumları gibi acil durumların izlenmesinde önemli bir parametredir.
Kalp Ritmi (Heart Rhythm)
Kalp ritmi, kalbin elektriksel aktivitesinin düzenli olup olmadığını gösterir. Normalde, kalp ritmi düzenlidir ve sinüs ritmi olarak adlandırılır. Sinüs ritmi, kalbin üst odacıklarından (atriyum) elektriksel uyarıların normal bir şekilde geçişini sağlar.
Kalp ritmi bozuklukları, aritmiler olarak adlandırılır. Aritmiler, kalp atışlarının düzensizleşmesiyle karakterizedir. Aritmi türleri arasında atriyal fibrilasyon, ventriküler taşikardi ve bradikardi gibi durumlar bulunur. EKG, kalp ritmini değerlendirmek ve anormal ritimleri tespit etmek için kullanılır.
Elektrokardiyogram (EKG veya ECG)
Elektrokardiyogram (EKG), kalbin elektriksel aktivitesini kaydeden bir testtir. EKG, kalp kasının elektriksel uyarılarını ölçer ve kalbin kasılma sürecini grafiksel olarak gösterir. EKG, kalp atış hızı, ritmi, elektriksel iletim yolu ve kalp kasının sağlığı hakkında bilgi sağlar. Bu parametrelerin izlenmesi, kardiyak hastalıkların tanısında temel bir araçtır.
EKG dalgaları şu şekilde tanımlanır:
- P Dalgası: Atriyumların depolarizasyonunu gösterir.
- QRS Kompleksi: Ventriküllerin depolarizasyonunu gösterir.
- T Dalgası: Ventriküllerin repolarizasyonunu gösterir.
EKG, anormal kalp ritimleri (aritmiler), kalp krizi ve elektrolit bozukluklarını tespit etmede kullanılır.
Oksijen Satürasyonu (SpO2)
Oksijen satürasyonu, kanınızdaki oksijen seviyesini ölçen bir parametredir. Normalde, oksijen satürasyonu %95 ile %100 arasında olmalıdır. Düşük oksijen satürasyonu, akciğer hastalıkları, kalp hastalıkları veya solunum bozuklukları gibi durumlardan kaynaklanabilir. Oksijen satürasyonu, genellikle nabız oksimetresi adı verilen bir cihazla ölçülür.
Vasküler Direnç (Systemic Vascular Resistance, SVR)
Vasküler direnç, kanın damarlar boyunca geçerken karşılaştığı dirençtir. Kalp debisi ve kan basıncı ile doğrudan ilişkilidir. Yüksek SVR, genellikle hipertansiyon ve kalp yetmezliği gibi durumların bir belirtisi olabilir. Vasküler direnç, kan basıncı ile kalp debisinin bir fonksiyonu olarak hesaplanabilir.
Strok Volümü (Stroke Volume, SV)
Strok volümü, kalbin her atışında pompaladığı kan miktarını ifade eder. Bir kalp atışında, ventriküllerden çıkan kan miktarıdır ve kalp debisini hesaplamak için temel bir parametredir. Strok volümü, genellikle kalp hastalıkları ve kalp yetmezliği ile ilişkili olarak izlenir. Normalde, bir yetişkinin strok volümü 70-100 mL arasında değişir.
Sistolik ve Diyastolik Süre (Systolic and Diastolic Duration)
Kalbin kasılma (sistolik) ve gevşeme (diyastolik) süreleri, kalp fonksiyonlarının önemli parametreleridir. Sistolik süre, ventriküllerin kasılarak kanı pompaladığı süreyi ifade ederken, diyastolik süre kalbin gevşeyip kan aldığı süredir. Bu sürelerin izlenmesi, kalbin pompalama etkinliğini değerlendirmeye yardımcı olabilir.